Juliusz Domański
Instytut Tomistyczny
Warszawa: 2011
198 s.; 23 cm
ISBN 978-83-905171-4-8
Dystrybutorem publikacji IT
jest Wydawnictwo W DRODZE.
Humanizm jest czymś od filozofii zasadniczo różnym i zarazem jest z nią złączony rozlicznymi i mocnymi więzami. Stąd jedni historycy filozofii prawie go wyłączają z pola swych zainteresowań, inni przeciwnie – uważają go za etap w jej dziejach ogromnie doniosły. Te dwie opinie przestaną się nawzajem wykluczać, jeśli spróbuje się mówić nie tyle o filozofii scholastycznej i filozofii humanistycznej, ile po prostu o scholastyce i humanizmie jako postawach intelektualnych związanych nie tylko z filozofią, ale też z innymi dziedzinami życia umysłowego. Taka modyfikacja, czyniąca pierwszoplanowym przedmiotem niniejszych rozważań zjawiska raczej wtórne w stosunku do właściwej spuścizny filozoficznej, ma dla dziejów myśli polskiej XV w. uzasadnienie szczególnie mocne. Humanizm bowiem daje znać o sobie najwcześniej i najintensywniej w osobistych kontaktach mistrzów i dyplomatów krakowskich z włoskimi humanistami; później i mniej intensywnie zaznacza się jako gromadzenie dzieł tych humanistów i literackie ich naśladowanie; rozpływa się natomiast w znacznym stopniu, gdy idzie o idee: im bardziej są one ogólne, tym mniej wyraźny jest jego ślad.
Juliusz Domański – ur. 1927, prof. dr hab., filolog klasyczny i historyk filozofii starożytnej, średniowiecznej i renesansowej. Emerytowany profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN i Instytutu Filologii Klasycznej Uniwersytetu Warszawskiego, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, członek- -korespondent Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz wielu innych towarzystw naukowych polskich i zagranicznych.
Spis treści
9 Przedmowa do wydania drugiego
13 Przedmowa do wydania pierwszego
Wstęp
Trzy oblicza epoki
23 Scholastyka
31 Humanizm
51 Pozascholastyczne nurty „jesieni średniowiecza”
Część I
RECEPCJA TEKSTÓW HUMANISTYCZNYCH A UMYSŁOWOŚĆ I PISARSTWO MISTRZÓW KRAKOWSKICH XV W.
71 1. Formacja humanistyczna a historia doktrynalna (na przykładzie kilku uznanych prekursorów humanizmu w Polsce)
85 2. Teksty humanistów włoskich w bibliotekach krakowskich XV w.
111 3. Miscellanea rękopiśmienne jako dokument formacji umysłowej krakowskiego środowiska uniwersyteckiego (na przykładzie sześciu wybranych rękopisów BJ)
133 4. Początki i rozwój stylu humanistycznego w niektórych dziedzinach piśmiennictwa polskiego XV w.
Część II
Z PROBLEMATYKI FILOZOFICZNEJ I PARAFILOZOFICZNEJ ŚRODOWISKA KRAKOWSKIEGO XV W.
173 1. Filozofia a historia ojczysta
178 1.1. Egzemplaryzm etyczny a patriotyzm u Jana z Dąbrówki
185 1.2. Autonomizacja literatury w korespondencji Piccolominiego z Oleśnickim
192 1.3. Długosz: emancypacja historii
203 1.4. Maciej Drzewicki: historia optymalna jako twórczość pisarska ludzi czynu
213 2. Myśl polityczna między moralistyką a pragmatyzmem
219 2.1. Stanisław ze Skarbimierza i Paweł Włodkowic
230 2.2. Ostroróg i tzw. Rady Kallimachowe
234 2.3. Stanisława z Dąbrówki „zwierciadło władcy”
241 3. Życie kontemplacyjne i życie aktywne
248 3.1. Etyka społeczna Pawła z Worczyna
257 3.2. Jana z Ludziska pochwała pracy
267 3.3. Adama z Bochynia pochwała małżeństwa, czyli naturalistyczna koncepcja nieśmiertelności
275 4. Scholastyczne i humanistyczne tendencje w teoriach meta- filozoficznych
286 4.1. Prehumanistyczny praktycyzm etyczny pierwszych mistrzów krakowskich
298 4.2. Moralna praxis i filozoficzna „atopia”
307 4.3. „Wiedza spraw boskich i ludzkich połączona ze staraniem o dobre życie”
315 Próba podsumowania
323 Summary
325 Skorowidz cytowanych rękopisów i inkunabułów
327 Skorowidz osobowy