o. Kazimierz Marciniak

Ojciec Kazimierz, wieloletni dyrektor Instytutu Tomistycznego, zmarł w klasztorze na warszawskim Służewie 11 maja 2016 r. w wieku 90 lat, z czego 69 lat w Zakonie, 64 lata w kapłaństwie, 62 lata na Służewie. Poniżej prezentujemy jego postać.

Andrzej Marciniak urodził się w Poznaniu 2 listopada 1925 r. Jego rodzice byli osobami bardzo wierzącymi. W czasie wojny pracował w zakładach zbrojeniowych, produkujących m.in. pociski armatnie. Udało mu się skończyć gimnazjum, a pod koniec wojny zrobił kurs licealny i zdał maturę.

W wieku 21 lat, już po zakończeniu II wojny światowej, wstąpił do Zakonu Dominikańskiego, przyjmując imię Kazimierz. Po ukończeniu studiów filozoficzno-teologicznych w 1952 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1954 r. otrzymał asygnatę do klasztoru na warszawskim Służewie, w którym mieszka do dzisiaj.
Już na początku swojej posługi na Służewie spotkał o. Bernarda Przybylskiego OP, mieszkającego tu od 1951 r. Ojciec Kazimierz pomagał w uporządkowaniu biblioteki klasztornej, przeniesionej później do klasztoru w Krakowie. Od 1956 r. włączył się w tworzenie Instytutu Tomistycznego. W tym czasie podjął też studia doktoranckie w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie; doktorat uzyskał jednak na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, na który przeniósł się ze względu na osobę swojego promotora, o. Andrzeja Krupa OFM.
W 1960 r. zaczął prowadził wykłady z historii duchowości w Prymasowskim Instytucie Życia Wewnętrznego w Warszawie. Uczył także kolejne pokolenia dominikanów w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym.
Przez wiele kolejnych lat kontynuował współpracę z o. Bernardem Przybylskim OP, przewodniczącym Polskiego Studium Mariologicznego, powołanego przez Prymasa Tysiąclecia.
Większość swojego życia o. Kazimierz poświęcił organizacji i prowadzeniu Instytutu Tomistycznego, powstałego w roku 1958. Początkowo Instytut służył radą polskim biskupom, szczególnie podczas Soboru Watykańskiego II. Jego pierwszym dyrektorem został o. Bernard Przybylski OP.
Ojciec Kazimierz zorganizował bibliotekę Instytutu, tworząc w ten sposób miejsce pracy dla badaczy zainteresowanych współczesnymi kierunkami teologii oraz historią myśli średniowiecznej. Dzięki jego wysiłkom powstał imponujący zbiór bibliograficzny, klasyfikowany według ponad 17 tysięcy haseł rzeczowych. Przez wiele lat powstawały też publikowane w różnych czasopismach biuletyny prezentujące współczesne prace teologiczne m.in. z zakresu eklezjologii, mariologii i sakramentologii.
Owocem wieloletnich prac badawczych w Instytucie, którymi po śmierci o. Bernarda Przybylskiego OP w 1979 r. zaczął kierować o. Kazimierz Marciniak, są liczne opracowania naukowe, m.in. encyklopedia mariologiczna Gratia plena (wydana w Poznaniu w 1965 r.) czy Historia dogmatyki w Polsce XVIII-XX wieku (wydana w Lublinie w roku 1975). W Instytucie pracowano także nad przekładem na język polski współczesnych dzieł teologicznych i porządkowano źródła ilustrujące rozwój chrześcijańskiej myśli religijnej w Polsce w XIX i na początku XX w.
Dzięki upartym wysiłkom o. Kazimierza, pomimo rozmaitych trudności (m.in. ze strony władz komunistycznych), Instytut Tomistyczny dysponuje obecnie jedną z najlepszych w Polsce bibliotek specjalistycznych i może służyć innym jednostkom naukowym (w zasobach biblioteki Instytutu znajduje się ponad 80 tysięcy woluminów).
Dziełem Instytutu jest także wydawanie od 1984 r. „Przeglądu Tomistycznego”, którego pierwszym redaktorem został o. Kazimierz. Czasopismo to cieszy się bardzo dobrą opinią zarówno w polskim, jak i międzynarodowym piśmiennictwie naukowym. Ponadto Instytut zapoczątkował serię wydawniczą pod wspólnym tytułem „Studia Przeglądu Tomistycznego”, w której ukazało się już kilka pozycji.
Prace Instytutu nie mogłyby postępować, gdyby nie nawiązanie żywych kontaktów naukowych ze środowiskiem akademickim w Polsce. Kontaktom tym sprzyjał fakt, że poza pracami ściśle w Instytucie, o. Kazimierz przez kilkadziesiąt lat był wykładowcą w Prymasowskim Insytucie Życia Wewnętrznego, w Wyższym Seminarium Duchownym w Warszawie, Kolegium św. Tomasza w Kijowie i w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym polskich dominikanów. Pracował także w Polskim Studium Mariologicznym, w 1981 r. został jego prezesem.
Liczne zasługi o. Kazimierza na polu pracy intelektualnej i naukowej sprawiły, że 6 czerwca 2003 r. generał naszego Zakonu nadał mu tytuł Mistrza Świętej Teologii. Jest to najwyższy tytuł naukowy przyznawany w naszym Zakonie.
Przez 60 lat swojego życia kapłańskiego ojciec Kazimierz prowadził nie tylko działalność naukową, ale także duszpasterską. Był przez wiele lat radnym klasztoru na Służewie, współorganizując jego pracę i rozwój. Z wielką cierpliwością podejmował także posługę w konfesjonale i przy ołtarzu. W jego życiorys wpisał się także piętnastoletni okres posługi w Józefosławiu pod Warszawą. W latach 70-tych o. Bernard kupił tam ziemię i wybudował kilka pomieszczeń i szklarni. Środki uzyskane z eksploatacji tej działki miały służyć utrzymaniu Instytutu. Opiekę nad tym miejscem objęły siostry dominikanki, których kapelanem przez wiele lat był właśnie o. Kazimierz Marciniak.

Curriculum vitæ:

  • urodzony 2 listopada 1925 r. w Poznaniu
  • 1946–1947 – nowicjat w Krakowie
  • 1947–1952 – studia w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym OO. Dominikanów w Krakowie
  • 1952 – święcenia kapłańskie
  • Od 1954 – praca w klasztorze na Służewie w Warszawie
  • Od 1956 – współtworzy IT wraz z o. Bernardem Przybylskim OP
  • Od 1960 – wykładowca historii duchowości w Prymasowskim Instytucie Życia Wewnętrznego
  • 1963 – obrona na KUL-u doktoratu pt. „Kapłaństwo powszechne w nauczaniu Dominika Soto” napisanego pod kierunkiem o. prof. Andrzeja Krupy OFM
  • 1960–1983 – sekretarz Polskiego Studium Mariologicznego, powołanego przez Prymasa Stefana Wyszyńskiego
  • Od 1983 – członek rzymskiej Akademii Maryjnej
  • 1979–2002 – dyrektor IT
  • 2003 – zostaje z nadania generała Zakonu Dominikanów mistrzem świętej teologii

Publikacje naukowe:

  • Matka Kościoła świętego, [w:] Gratia Plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy, red. B. Przybylski, Poznań: 1965, s. 411–428.
  • Centre d’Etudes Mariales [Pologne], [w:] „Ephemerides Mariologicæ” 1967, nr 17, s. 348–351.
  • Bilan des activités du Centre d’Etudes Mariales en Pologne, [w:] „Marianum” 1970, nr 98, s. 288–293.
  • Kierunki rozwoju teologii, [w:] Drogi Zbawienia, pr. zb., Poznań: 1970, s. 385–386.
  • Św. Anzelm z Canterbury (1033–1109), [w:] Drogi Zbawienia, pr. zb., Poznań: 1970, s. 387–392.
  • Hugo ze św. Wiktora (ok. 1100–1141), [w:] Drogi Zbawienia, pr. zb., Poznań: 1970, s. 393–398.
  • Piotr Lombard (1100–1160), [w:] Drogi Zbawienia, pr. zb. , Poznań: 1970, s. 399–404.
  • Jan Duns Szkot (zm. 1308), [w:] Drogi Zbawienia, pr. zb., Poznań: 1970, s. 412–416.
  • Augustynizm – bibliografia, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin: 1973, t. I, k. 1129.
  • Biblioteka teologiczna jako źródło informacji i dokumentacji, [w:] „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1982, T. 44, s. 39–45.
  • Dlaczego średniowiecze?, [w:] „Przegląd Tomistyczny” T. 1:1984, s. 121–122.
  • Hasło Ojciec M.-D. Chenu, [w:] Bóg – Człowiek – Świat. Encyklopedia katolicka, Katowice (publikacja w przygotowaniu)
  • Henryk Bitterfeld z Brzegu. Stan badań nad życiem i spuścizną pisarską, [w:] Henricus Bitterfeld de Brega OP, Tractatus De vita contemplativa et activa, ed. B. Mazur, W. Seńko, R. Tatarzyński, Warszawa: Institutum Thomisticum PP. Dominicanorum Varsaviensium, 2003, s. IX–XXVIII.
  • redaktor naczelny dziewięciu tomów „Przeglądu Tomistycznego” i serii „Studia Przeglądu Tomistycznego”.
  • redaktor Wykazu czasopism teologicznych i filozoficznych w bibliotekach polskich, Warszawa: 1957 (pierwsze wydanie) i Warszawa: 1968 (drugie wydanie poprawione).
  • współredaktor tomu Polskie czasopisma religijno-społeczne w XIX wieku. Materiały do katalogu, Lublin: 1988 (939 s.).

Organizacja pracy naukowej:

Od 1956 prowadzi projekty badawcze i wydawnicze IT (w latach 1956–1979 jako współpracownik o. Bernarda Przybylskiego, w latach 1979–2002 jako dyrektor – patrz: Historia)