Lonergan, Tomasz i problem mądrości

Jakiś czas temu Catholic University of America Press opublikowało książkę Jeremy’ego D. Wilkinsa, Before Truth: Lonergan, Aquinas, and the Problem of Wisdom. Obszerne fragmenty książki można przeczytać też na portalu Google Books, zaś na portalu Academia.edu – dwie recenzje udostępnione przez autora, a także roboczą wersję jednego z rozdziałów, Aquinas and Lonergan’s Turn to the Subject. Sam autor następująco definiuje problematykę swej pracy:

Jest to książka o Bernardzie Lonerganie oraz – w pewnym stopniu – o jego wzorze i najważniejszym nauczycielu, jakim był św. Tomasz z Akwinu. Książka ta jest też poświęcona konkretnemu problemowi. Jest nim, w przybliżeniu, zagadnienie miejsca prawdy w teologii. Według Akwinaty, zajmuje ona miejsce pierwsze. Objawione przez Boga prawdy wiary stanowią pierwsze zasady jego sacra doctrina. Przesłanie Ewangelii wciąż jest prawdziwe i boskie. Lecz, jak się wydaje, nie jest możliwe przyjęcie Tomaszowego stanowiska bez pewnych uzupełnień. Przesłanie nie zostało pierwotnie przekazane jako określony zestaw prawd. Teologowie przeszczepili je z jego pierwotnej gleby, jaką była narracja i symbol, w chłodniejszy klimat (…) Nasze doktryny, tak jak są sformułowane, są efektem ich prac. (…) [Użyty w tytule] zwrot „before truth” („przed prawdą”) odnosi się do zagadnienia mądrości teologicznej, porządkowania teologicznych działań i ustanawiania teologicznych kryteriów (z „Przedmowy”, s. xi).

Bernard Longeran to jezuita, filozof i teolog, jeden z najważniejszych dwudziestowiecznych tomistów, przedstawiciel tak zwanego tomizmu transcendentalnego. Zajmował się on zwłaszcza właśnie tematyką poznania i rozwoju wiedzy, również w teologii. Jak bowiem charakteryzuje go Brian J. Shanley OP:

Lonergan zjadł zęby na Tomaszu i pierwsze jego dwie wielkie prace były poświęcone obszernym badaniom nad istotnymi, choć ostro krytykowanymi zagadnieniami w tomizmie. Pierwsza z nich, (…) „Grace and Freedom”, jest znakomitym studium starego problemu relacji pomiędzy Bożą łaską i ludzką wolnością. (…) Drugie dzieło (…), „Verbum” (…), było skomplikowaną i oryginalną interpretacją Tomaszowej teorii poznania. Nasiąknąwszy w ten sposób myślą Tomasza, Lonergan usiłował następnie wyartykułować swoje osobiste rozumienie Akwinaty w dialogu z myśleniem współczesnym. Wynikiem tego było dzieło „Insight”, które w przekonaniu samego Lonergana było całkowicie wierne epistemologii i metafizyce Tomasza, mimo że zawarte tam podejście do tych zagadnień opierało się na metodologii transcendentalnej i unikało tradycyjnego języka filozoficznego (…) Lonergan, uznając prymat metody, chciał odwołać się do nowożytnego umysłu. Jego transcendentalnym zamiarem było odsłonięcie metodologicznych cech a priori wszelkiego myślenia, zwłaszcza w filozofii i w nauce. Chciał ukazać to, co zakładał ogólny schemat rozumienia jako swego rodzaju metodologiczny klucz do tego, co jest uznawane przy rozumieniu każdego szczegółowego zagadnienia. (…) Przemyślawszy zagadnienie metody transcendentalnej, Lonergan przeszedł następnie w swym dziele „Method in Theology” do zastosowania swych odkryć w teologii (B.J. Shanley, „Tradycja tomistyczna”, Dominikańska Biblioteka Teologii 6, Instytut Tomistyczny – Wydawnictwo W Drodze – Fundacja DSFT 2018, s. 48-49).

Jeremy D. Wilkins jest profesorem teologii systematycznej w Boston College, członkiem Catholic Theological Society of America i Academy of Catholic Theology, a także członkiem zarządu Lonergan Research Institute. Jest także współautorem krytycznej edycji dwóch dzieł Lonergana: The Redemption oraz The Incarnate Word (University of Toronto Press 2018 i 2016). Na jego profilu na portalu Academia.edu dostępnych jest szereg artykułów jego autorstwa, m.in. tych poświęconych św. Tomaszowi: