Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu

Étienne Gilson

tłum. J. Rybałt
Warszawa: IW PAX, 1998
462 s., 24 cm
ISBN 83-211-1586-1.

 

 

 

 

Streszczenie:

Tej książki po prostu nie można pominąć w studiach nad Tomaszem. Przynosi ona co prawda nową i rewolucyjną interpretację ontologii Tomaszowej – interpretację, w której na pierwsze miejsce wysuwa się kategoria istnienia – niemniej jednak w tym jednym, choć nieocenionym odkryciu, nie wyczerpuje się jej waga i pożyteczność. Klasyczne dzieło Gilsona jest po prostu kompletnym i opartym w każdym calu na tekstach źródłowych wprowadzeniem w filozoficzną część myśli Tomaszowej. Być może jest to o tyle niezwykłe i cenne wprowadzenie do filozofii, że autor ani na chwilę nie zapomina, że Tomasz był teologiem, mistykiem, świętym i Doktorem Kościoła. Choć nie jest to książka hagiograficzna w żadnym stopniu, niemniej jednak gdzieś między wierszami widać zrozumienie autora dla tej także części osobowości Tomasza. Być może właśnie dlatego jest to tak dobre wprowadzenie do filozofii Akwinaty, że pisane cały czas z przekonaniem, iż Tomasz nie był tylko i nie był przede wszystkim filozofem.

Gilson tak pisał o swojej książce: „Jeśli autor takiego wstępu chce być całkowicie uczciwy wobec początkujących musi ich uprzedzić, że życia całego nie starczy, by tę dziedzinę zgłębić i że on sam nie przestał jeszcze być początkującym. Jakże szczęśliwi są ci uczeni, którym wieloletnia zażyłość z dziełem św. Tomasza pozwala je traktować jako skończony system całkowicie wyjaśnionych pojęć! Warto rozpoczynać studia nad doktryną św. Tomasza pod ich kierunkiem. Uczą oni porządku, a bez tego nie byłoby tomizmu. Pamiętajmy jednakże, że nauczyć się czegoś, to nie to samo, co zrozumieć. Kiedy chcemy się czegoś nauczyć, najlepszym nauczycielem jest ten, kto prowadzi do światła drogą oświetloną. Gdy jednak chcemy zrozumieć, musimy czasem ścierpieć i to, że nas poprowadzą do światła poprzez ciemność. Jeśli z takim zamiarem przystąpimy do studiów nad nauką św. Tomasza, wyrzekniemy się przyjemności podziwiania skończonej doktryny, aby ją za to skonfrontować z mroczną rzeczywistością, którą ona wyjaśnia. Być może będziemy się posuwali naprzód wolniej, ale istnieje duże prawdopodobieństwo, że zajdziemy dalej. Przede wszystkim zaś musimy pamiętać, że nasze dążenie do prawdy moglibyśmy na tym świecie zaspokoić tylko wówczas, gdyby nasze życie nie było tylko początkiem”.

Spis treści:

Przedmowa

Wstęp: Objawiane

CZĘŚĆ PIERWSZA: Bóg

ROZDZIAŁ I – Istnienie i rzeczywistość
ROZDZIAŁ II – Zagadnienie istnienia Boga

Rzekoma oczywistość istnienia Boga
Teologie istoty
Istnienie Boga jako zagadnienie

ROZDZIAŁ III – Dowody na istnienie Boga

Dowód z ruchu
Dowód z przyczynowości sprawczej
Dowód z przygodności
Dowód ze stopni bytu
Dowód z przyczynowości celowej
Znaczenie dowodów na istnienie Boga

ROZDZIAŁ IV – „Hæc sublimis veritas”
ROZDZIAŁ V – Przymioty Boże

Poznanie Boga na drodze negacji
Poznanie Boga na drodze analogii
Doskonałość Boga
Stwórca

ROZDZIAŁ VI – Teologia naturalna św. Tomasza z Akwinu

CZĘŚĆ DRUGA: NATURA

ROZDZIAŁ I – Stworzenie

ROZDZIAŁ II – Aniołowie

ROZDZIAŁ III – Świat cielesny i moc sprawcza przyczyn wtórych

ROZDZIAŁ IV – Człowiek

ROZDZIAŁ V – Życie i zmysły

ROZDZIAŁ VI – Intelekt i poznanie rozumowe

ROZDZIAŁ VII – Poznanie i prawda

ROZDZIAŁ VIII – Pożądanie i wola

CZĘŚĆ TRZECIA: ETYKA

ROZDZIAŁ I – Czyn ludzki

Struktura ludzkiego czynu
Sprawności
Dobro i zło – Cnoty
Prawa

ROZDZIAŁ II – Miłość i uczucia

ROZDZIAŁ III – Życie osobiste

ROZDZIAŁ IV – Życie społeczne

ROZDZIAŁ V – Życie religijne

ROZDZIAŁ VI – Cel ostateczny

ROZDZIAŁ VII – Duch tomizmu

DODATEK IPrzedmowa do pierwszego wydania

Przedmowa do drugiego wydania

Przedmowa do trzeciego wydania

DODATEK IINoty biograficzne i bibliograficzne

Życie i dzieła

Noty bibliograficzne

Skorowidz rzeczy

Skorowidz nazwisk